आजकाल आपण सगळेच लोकं चांगली कमाई करण्याच्या आणि पैसा वाढवण्याच्या मार्गांचा शोध करतो. अशातच सध्या चर्चेत असलेली एक गोष्ट म्हणजे शेअर मार्केट (Share Market). पण शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करणे (Investment) काही लोकांना अवघड वाटते. त्यामुळे आज आपण “इंट्राडे ट्रेडिंग” (Intraday Trading) बद्दल थोडक्यात माहिती घेऊया.

इंट्राडे ट्रेडिंग म्हणजे काय?

सोप्या शब्दात सांगायचे तर, इंट्राडे ट्रेडिंग म्हणजे शेअर्स किंवा स्टॉकची खरेदी आणि विक्री त्याच दिवशी करणे. थोडक्यात, सकाळी शेअर्स विकत घ्यायच्या आणि संध्याकाळी मार्केट बंद होण्यापूर्वी त्या विकून टाकायच्या! यात आपण शेअर्स किती दिवस ठेवून राहायचे नाही तर फक्त किंमतीच्या चढउतारांचा फायदा घेऊन पैसे कमवायचे असतात.

शेअर मार्केटमध्ये इंट्राडे ट्रेडिंगची महत्त्वाची भूमिका :

इंट्राडे ट्रेडिंगमुळे शेअर मार्केटमध्ये अधिक गती येते. कारण, यामुळे शेअर्सची सतत खरेदी-विक्री चालू राहते आणि त्यामुळे मार्केटमध्ये लिक्विडिटी (Liquidity)वाढते . त्याचबरोबर, इंट्राडे ट्रेडर्स किंमतीच्या अंदाजावर वेगवेगळ्या रणनीती वापरतात. त्यामुळे किंमतींची मोठी चढउतार होऊ शकतात आणि त्याचा फायदा घेऊन इतर गुंतवणूकदारही कमाई करू शकतात.

इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये काय असतं?

इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये आपण सकाळी शेअर्स विकत घेतो आणि संध्याकाळी मार्केट बंद होण्यापूर्वी त्याच दिवशी विकून टाकायच्या असतात. म्हणजेच, आपण रात्री झोपताना तुमच्याकडे कोणतेही शेअर्स नसतील. फक्त किंमतीच्या चढउतारांचा फायदा घेऊन पैसे कमवायचे असतात.

यासाठी काही महत्वाच्या संकल्पना लक्षात घ्यायला हव्यात. जसे –

मार्जिन ट्रेडिंग (Margin Trading): ब्रोकर्स आपल्याला आपल्या खात्यातल्या पैश्या पेक्षा जास्त रक्कम वापरण्याची परवानगी देतात. यालाच मार्जिन म्हणतात. पण हे थोडं रिस्की असू शकते कारण नुकसानाची शक्यताही वाढते.
लेव्हरेज (Leverage): थोडक्यात, आपल्याकडे असलेल्या पैश्या पेक्षा जास्त रक्कम वापरण्यामुळे आपला नफा वाढवण्याची क्षमता. पण नुकसानाची झळही जास्त बसण्याची शक्यता असते.
डे ट्रेडिंग रूल्स (Day Trading Rules): इंट्राडे ट्रेडिंग करताना काही नियम पाळावे लागतात. उदाहरणार्थ, अमेरिकेत एका दिवसात किमान दोन वेळा विरुद्ध बाजूने ट्रेड (Long आणि Short) करायला हवेत असा एक नियम आहे. भारतात असे ठोस नियम नसले तरी काही बंधनांनुसारच ट्रेडिंग करावी लागते.

फायदे आणि जोखीम

इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये चांगली कमाई होऊ शकते पण त्याचबरोबर मोठं नुकसान होण्याचीही शक्यता असते.

फायदे:

कमी वेळात चांगला नफा कमवण्याची संधी
लवचिकता – कोणत्याही वेळी ट्रेड बाहेर करता येते
कमी गुंतवणूक लागते (मार्जिन वापरले नाही तर)

जोखीम:

बाजाराची अस्थिरता – किंमती झटपट खाली येऊ शकतात
मार्जिन वापरण्यामुळे मोठं नुकसान होण्याची शक्यता
वेगवान निर्णय घेण्याची गरज

आजकाल सगळेच आपल्या गावातल्या काकां पासून ते शहरातच्या ऑफिसमध्ये बसलेल्या तरुणांपर्यंत “शेअर मार्केट” ची चर्चा ऐकायला मिळते. पण त्यात पडायचं कसं? तर मित्रांनो,आपण इंट्राडे ट्रेडिंगबद्दल बरीच माहिती घेतली. आता आपण थोडं पुढे जाऊन ते प्रत्यक्षात कसं करायचं ते पाहूया.

इंट्राडे ट्रेडिंगची सुरुवात:

इंट्राडे ट्रेडिंग सुरु करायचं असेल तर अगदी पहिली गोष्ट म्हणजे एका चांगल्या ब्रोकरकडे ट्रेडिंग अकाउंट उघडवणे. अजकाल ऑनलाईन पण अकाउंट उघडता येतं. अगदी तुमच्या फोनवरूनही! त्यासाठी ब्रोकरची वेबसाइट किंवा ऍप बघा.

आता अकाउंट उघडले आहे पण अजूनही काही गोष्टी बाकी आहेत. जसं –

मार्केट समजून घेणे : शेअर मार्केटमध्ये काय चाललंय? किंमती कशा चढउतार होत आहेत? यांचा अभ्यास करणे खूप महत्वाचे. त्यासाठी आर्थिक वृत्तपत्र वाचा, विश्लेषणात्मक वेबसाइट्स बघा आणि काही ऑनलाईन कोर्ससुद्धा उपलब्ध आहेत.
टेक्निकल विश्लेषण: टेक्निकल विश्लेषण म्हणजे चार्ट आणि ग्राफ्सच्या आधारे भविष्यातील किंमतींचा अंदाज लावणे. सुरुवातीला हे थोडं क्लिष्ट वाटू शकते पण सरावईनं हळूहळू समजून येईल.
स्टॉक निवडणे: इंट्राडे ट्रेडिंगसाठी कोणते स्टॉक योग्य आहेत ते समजून घ्या. अस्थिर किंमती असलेले आणि लिक्विड (रोखेपणा असलेले) स्टॉक इंट्राडेसाठी चांगले असतात. तुमच्या ब्रोकरकडेही याबाबत सहाय्य मिळू शकते.

आता आपण इंट्राडे ट्रेडिंगची बेसिक्स शिकलो आहोत आणि प्रत्यक्षात ट्रेडिंग कसं करायचं तेही थोडं समजून आलो. पण मित्रांनो, इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये यशस्वी होण्यासाठी चांगली रणनीती (Strategy) असणं खूप गरजेचं आहे.

इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये सुपरफास्ट कमाई – वेगवेगळ्या रणनीती:

इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये अनेक रणनीती आहेत. आपल्या स्वभावावर आणि मार्केटमधील परिस्थितीनुसार तुम्ही योग्य रणनीती निवडू शकता. जसे –

स्कॅल्पिंग (Scalping): छोट्या-छोट्या किंमती चढउतारांचा फायदा घेऊन अनेक वेळा ट्रेडिंग करणे. यात कमी नफा होतो पण तो अनेक वेळा केल्यामुळे चांगली कमाई होते.
मोमेंटम ट्रेडिंग (Momentum Trading): जे स्टॉक एका विशिष्ट दिशेने (वर किंवा खाली) वेगानं जात आहेत त्यांच्यावर ट्रेडिंग करणे. यात मोठा नफा होऊ शकतो पण जोखीमही जास्त असते.
ब्रेकआउट ट्रेडिंग (Breakout Trading): जेव्हा एखादा स्टॉक त्याच्या समर्थन (Support) किंवा प्रतिकार (Resistance) लेव्हलच्या बाहेर जातो तेव्हा त्यावर ट्रेडिंग करणे. हे स्टॉक पुढेही त्याच दिशेने जातील असा अंदाज असतो.

याशिवाय इतरही अनेक रणनीती आहेत जसं रिव्हर्सल ट्रेडिंग आणि न्यूज-आधारित ट्रेडिंग. पण या सर्वांसाठी मार्केटचा चांगला अभ्यास आणि अनुभव असणं गरजेचं आहे.

टेक्निकल विश्लेषणाची मदत

इंट्राडे ट्रेडिंग करताना टेक्निकल विश्लेषण खूप उपयुक्त ठरते. यात चार्ट आणि इंडिकेटर्सच्या आधारे भविष्यातील किंमतींचा अंदाज लावण्याचा प्रयत्न केला जातो. काही उपयुक्त टेक्निकल इंडिकेटर्स आहेत –

मूविंग एव्हरेज (Moving Average)
रिलेटिव्ह स्ट्रेंथ इंडेक्स (RSI)
बोलिंजर बँड्स (Bollinger Bands)

रिस्क मॅनेजमेंट

इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये रिस्क मॅनेजमेंट खूप महत्वाचं आहे. कारण बाजार नेहमीच तुमच्या अपेक्षेप्रमाणे वागत नाही. म्हणून नेहमी स्टॉप लॉस (Stop Loss) ऑर्डरचा वापर करा. जेव्हा किंमत तुमच्या सहनशक्तीच्या बाहेर जाईल तेव्हा ऑटोमॅटिकली ट्रेड बंद होईल आणि तुमचे नुकसान कमी होईल.

यशस्वी इंट्राडे ट्रेडरकसे व्हाल?

शिस्त आणि भावनिक नियंत्रण : इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये भावनांना बाजूला ठेवून शिस्तबद्ध रीत्या ट्रेडिंग करणे खूप महत्वाचे. नुकसान झालं तर घाबरून जाऊ नका आणि फायदा झाल्यावर उडून जायचं नाही. तुमच्या रणनीतीवर विश्वास ठेवा आणि शांतपणे निर्णय घ्या.

वास्तववादी गोल आणि अपेक्षा (Vastavvadi Gol ani Apeksha): इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये झटपट श्रीमंत होणार अशी अपेक्षा ठेवू नका. सुरुवातीला छोट्या ध्येयांसह सुरुवात करा आणि हळूहळू तुमची कौशल्य वाढवत जा.
चुकांमधून शिकणे आणि सतत सुधारणा (Chukhanmadhun Shikne ani Satat Sudharna): कोणत्याही क्षेत्रात यशस्वी होण्यासाठी चुका अपरिहार्य आहेत. इंट्राडे ट्रेडिंगमध्येही तुम्ही चुकणारच. पण त्या चुकांमधून शिकून तुमची रणनीती सुधारत जा आणि तुमच्या कमजोरीवर मात करा.

याशिवाय इतरही काही टिप्स आहेत जसं चांगली झोप घ्या, आरोग्याकडे लक्ष द्या आणि इतर अनुभवी लोकांकडून मार्गदर्शन घ्या.

पण मित्रांनो, प्रत्येक क्षेत्रात यशस्वी होण्यासाठी काही चुका टाळणेही तितकेच महत्वाचे असते. तर मग जाणून घेऊया, इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये कोणत्या चुका टाळायला हव्यात.

टाळण्याजोग्य चुका

ओव्हर्ट्रेडिंग आणि रेटवल्या निर्णय : इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये नेहमी ट्रेड करत राहायचं असं नाही. जेव्हा योग्य संधी दिसली नाही तेव्हा बाजूला राहणेही महत्वाचे. तसेच त्वरित आणि विचार न करता निर्णय घेऊ नका. तुमच्या रणनीतीनुसार आणि माहितीच्या आधारेच ट्रेड करा.
स्टॉप लॉस ऑर्डर नाही वापरणे : इंट्राडे ट्रेडिंगमध्ये स्टॉप लॉस हा तुमचा मित्र आहे. त्यामुळे नेहमी स्टॉप लॉस ऑर्डरचा वापर करा. जेव्हा किंमत तुमच्या सहनशक्तीच्या बाहेर जाईल तेव्हा ऑटोमॅटिकली ट्रेड बंद होईल आणि तुमचे नुकसान कमी होईल.
बदलत्या बाजार परिस्थितीशी जुळवून न घेणे : शेअर मार्केट हा नेहमीच बदलत असतो. सकाळी जे चांगले दिसतंय ते संध्याकाळी वाईट असू शकते. म्हणून बाजारातील बदलांना लक्ष देत राहा आणि तुमची रणनीती त्यानुसार बदलत जा.

याशिवाय इतरही काही टाळण्याजोग्या चुका आहेत जसं अफवांवर विश्वास ठेवणे, फक्त मोठ्या नफ्याच्या मागे लागणे आणि पुरेपूर माहितीशिवाय ट्रेडिंग करणे.

आतापर्यंत आपण इंट्राडे ट्रेडिंगबद्दल बरीच माहिती घेतली. पण माहिती ऐकून ते प्रत्यक्षात करताना काही फरक पडतो. म्हणून या लेखात आपण काही वास्तव उदाहरणांच्या आधारे इंट्राडे ट्रेडिंग कसं करावं आणि काय टाळावं ते पाहूया.

यशस्वी ट्रेड – ABC कंपनी

समजा एबीसी कंपनीचे स्टॉक सकाळी ₹100 मध्ये सुरु झाले. याआधी कंपनीने चांगली तिमाही निकालांची घोषणा केली होती. टेक्निकल विश्लेषणात्मक चार्टवरून असा अंदाज होता की, किंमत वाढण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे तुम्ही ₹100 मध्ये 100 शेअर्स विकत घेतले. दिवसभर किंमत वाढत गेली आणि शेवटी ₹110 ला बंद झाली. म्हणजे तुमच्या प्रत्येक शेअरवर ₹10चा नफा झाला आणि 100 शेअर्सवरून एकूण ₹1000चा नफा झाला.

या उदाहरणातून काय शिकायला मिळतं?

चांगली माहिती आणि विश्लेषणाच्या आधारे ट्रेड करणे (Good information and analysis)
योग्य वेळी ट्रेडमधून बाहेर पडणे (Right time to exit the trade)

असफल ट्रेड – XYZ कंपनी

समजा XYZ कंपनीचे स्टॉक ₹80 मध्ये सुरु झाले. काही अफवांमुळे किंमत वाढण्याची शक्यता वाटली आणि तुम्ही ₹80 मध्ये 200 शेअर्स विकत घेतले. पण दिवसभर अपेक्षेप्रमाणे किंमत वाढली नाही उलट कमी झाली. शेवटी किंमत ₹75 ला बंद झाली. म्हणजे तुमच्या प्रत्येक शेअरवर ₹5 नुकसान झाले आणि 200 शेअर्सवरून एकूण ₹1000 नुकसान झाले.