IPO मध्ये शेअरधारकांचा वर्गीकरण एक अत्यंत महत्वपूर्ण विषय आहे ज्याच्या सर्व शेअरधारकांना प्राधान्य दिली जाते आणि त्याचे योग्य  वितरण केले जाते. आपल्याला निवडणीच्या  प्रक्रियेत गुंतलेले विविध व्यवसाय आणि सामाजिक घटक समजून घेतले पाहिजेत. या लेखात, आपण IPO मध्ये भागधारकांचे (shareholder ) वर्गीकरण कसे करावे आणि कोण सहभागी होऊ शकतात हे जाणून घेऊ.

IPO परिचय

IPO हा प्रारंभिक सार्वजनिक ऑफरचा एक प्रकार आहे ज्यामध्ये कंपनीचे शेअर्स लोकांना विकले जातात. या प्रक्रियेत, गुंतवणूकदार, वितरण आणि संशोधन संस्थांसह भागधारकांचे विविध श्रेणींमध्ये वर्गीकरण केले जाते. भागधारकांचे वर्गीकरण ठरवणे आणि त्यांचे वितरण निश्चित करणे हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.  

 आपो हा एक महत्त्वाचे घटक आहे जो व्यवसाय उभारणी प्रक्रियेच्या महत्त्वाचा घटक असू शकते. IPO आयोजित करण्याचा मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे संगणकीय वित्तपुरवठ्यावर मक्तेदारी प्रस्थापित करणे आणि कंपनीच्या सार्वजनिक ऑफरसाठी लोकांना शेअर्स वाटप करणे अनेक लोक IPO प्रक्रियेत गुंतलेले आहेत, ज्यामुळे हा एक वैविध्यपूर्ण आणि फायद्याचा  आहे. 

 IPO मधील भागधारकांचे(शेअरहोल्डर)  महत्त्व:

IPO मधील भागधारकांचे महत्त्व खूप जास्त आहे. त्याची सक्रियता, आर्थिक आणि सामाजिक, थंब-आकाराचे महसूल धोरण,तुम्हाला  समृद्ध होण्यास मदत करते. 

१) सार्वजनिक संस्थांचे महत्त्व

IPO मध्ये भागधारक महत्त्व भूमिका बजावतात. कंपनीच्या शेअर्सच्या मालकीमध्ये सहभागी होण्यासाठी त्यांच्याकडे अधिक शक्ती आहे. या मालमत्ता विकण्यासाठी कंपनीला अधिकाधिक सार्वजनिक पैशांची गरज आहे. 

२) गुंतवणूकदारांचे महत्त्व 

गुंतवणूकदारांना त्यांचा IPO मधील भाग मोजण्याचा अधिकार आहे. याद्वारे ते कंपनीच्या विक्री वाढवू शकतात आणि विविध गुंतवणूक रक्कमी सक्रियता करू शकतात. 

भागधारकांचे वर्गीकरण कसे केले जाते? (How are stakeholders classified?) 

IPO मध्ये भागधारकांचे वर्गीकरण कसे केले जाते हे समजून घेण्यासाठी, आपल्याला  प्रथम भागधारकांच्या विविधता श्रेणी समजून घेणे आवश्यक आहे. IPO शेअरहोल्डर वर्गीकरणाच्या प्रक्रियेत, भागधारकांचा वेगवेगळ्या श्रेणींमध्ये समावेश केला जातो.या वर्गांना विशेष अधिकार आणि कर्तव्य आहेत. मूलभूतपणे, भागधारकांचे वर्गीकरण तीन श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहे: 

१)व्यावसायिक (Commercial)  

२) गुंतवणूक (Investment)    

३)भागीदारी(Partnership). 

व्यावसायिक भागधारक: व्यावसायिक भागधारक हे असे भागधारक असतात ज्यांना कंपनीच्या उत्पादन, वितरण आणि विपणन कार्यक्षेत्रात अधिक अनुभव असतो. ते भागधारकांचे भागीदार आहेत आणि त्यांना कंपनीसाठी व्यावसायिक निर्णय घेण्यात मदत केली पाहिजे.  ते तुमच्या कंपनीला उत्पादन आणि वितरणासाठी मदत करू शकतात. 

गुंतवणूक भागधारक: गुंतवणूक भागधारक हे भागधारक असतात ज्यांना कंपनीमध्ये गुंतवणूक करायची असते. त्यांनी कंपनीच्या आर्थिक स्थितीचे विचार करून गुंतवणूक करायची की नाही हे ठरवावे. 

भागीदारीतील भागधारक: भागीदारीतील भागधारक हे भागधारक असतात जे कंपनीमध्ये आणि कंपनीच्या निर्णयांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात. सहकारातील भागधारकांचे सामाजिक आणि आर्थिक हित अधिक महत्वाचे आहे. 

मी कसे सहभागी होऊ? कोण सहभागी होऊ शकते आणि कसे ?

IPO मध्ये भागधारक सहभागी घेण्याचे वेगवेगळे मार्ग आहेत. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, गुंतवणूकदाराने निवडलेली वितरण कंपनी त्याला प्रक्रियेत भाग घेण्याची परवानगी देईल. 

बँका आणि वितरक कंपन्या: शेअरधारकांना बँका आणि वितरक कंपन्यांमार्फत IPO मध्ये सहभागी होण्याची संधी आहे. ते  तुम्हाला गुंतवणूक करण्यासाठी आवश्यक असलेली सर्व माहिती देते  आणि आमच्या गुंतवणूक सेवांमध्ये व्यवस्थापकांना सल्ला देते . 

स्टॉक ब्रोकर्स: गुंतवणूकदार स्टॉक ब्रोकर्स आणि वित्तीय व्यवस्थापकांमार्फत IPO मध्ये सहभागी होऊ शकतात. ते गुंतवणूकदारांना IPO आणि त्यांच्याकडे उपलब्ध असलेल्या गुंतवणुकीच्या पर्यायांची माहिती देतात. 

ऑनलाइन गुंतवणूक सेवा प्रदाते(Providers) : ऑनलाइन गुंतवणूक सेवा प्रदाते हे आज IPO मध्ये सहभागी होण्यासाठी गुंतवणूकदारांसाठी सर्वात सोपा आणि सोयीस्कर मार्ग आहेत. ते गुंतवणूकदारांना विविध IPO समभागांची माहिती देतात आणि त्यांना गुंतवणूक धोरणांबद्दल सल्ला देतात. 

IPO मध्ये भागधारक वर्गांच्या प्रभावी सहभागाची तयारी:

IPO मध्ये गुंतवणूकदाराची पात्रता खूप महत्त्वाची असते. गुंतवणुकदारांचे वर्गीकरण योग्य प्रकारे झाले आहे याची खात्री करण्यासाठी महत्त्वाचे नियम महत्त्वाचे आहेत. 

गुंतवणूकदार स्वातंत्र्य: 

गुंतवणूकदार स्वातंत्रता खूप महत्वाचे आहे. कंपनीकडून मिळवलेल्या माहितीच्या आधारे गुंतवणूकदारांनी त्यांच्या गुंतवणुकीचे निर्णय घ्यावेत. 

गुंतवणूकदारांची तयारी. 

गुंतवणूकदारांना IPO मध्ये सहभागी होण्यापूर्वी तयारी कशी करावी, हे माहिती असले पाहिजे. त्याने आदित्यला आत जाऊन गुंतवणूक करण्याची तयारी होण्याचा सल्ला दिला पाहिजे. 

लॉयल्टी आणि लॉयल्टी फॉर्म्युला: 

गुंतवणूकदारांनी कंपनीकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे कंपनीमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी त्यांची निष्ठा आणि समर्पण जाणीवपूर्वक मूल्यांकन केले पाहिजे. 

गुंतवणूकदारांचे महत्त्वाची अधिकारे: 

गुंतवणूकदारांना त्यांच्या आर्थिक स्थितीनुसार, गुंतवणुकीचे ज्ञान आणि शहाणपणानुसार गुंतवणूक करण्याची स्वातंत्र्य आहे. 

गुंतवणूकदार दंड: 

वैयक्तिक आणि गुंतवणूक-संबंधित दंड आवश्यक आहे. आयपीओचा विचार करताना त्यांना प्रत्यक्ष मान्यता मिळणे आवश्यक आहे. 

गुंतवणूकदार सहाय्य: 

गुंतवणूकदारांना निवड प्रक्रियेत मदत करण्यासाठी विविध संसाधने देऊन गुंतवणूक निर्णय घेण्यास मदत करते. 

लायब्ररी: 

IPO शी संबंधित सामाजिक-आर्थिक प्रक्रियांमध्ये कोणत्या प्रकारचे भागधारक सहभागी होतात याबद्दल अधिक माहिती मिळवण्यासाठी तुम्ही लायब्ररीकडून मदत मागू शकता.

शेअरहोल्डर वर्गाचे वैविध्य: IPO

IPO (प्रारंभिक सार्वजनिक ऑफर) मध्ये समाजिक आणि आर्थिक वर्गांची प्राधान्यता देणे ही कंपनीच्या भागधारकांना त्यांच्या कंपनीमध्ये गुंतवणूक देण्यासाठी उपस्थिती ऑफर करण्याची प्रक्रिया आहे. या प्रक्रियेत, भागधारकांचे सामाजिक वर्ग, आर्थिक वर्ग, औद्योगिक वर्ग, गुंतवणूकदार वर्ग आणि भागीदार वर्ग यासह विविध वर्गांमध्ये वर्गीकरण केले जाते, या लेखात, आपण  वेगवेगळ्या समाजिक आणि आर्थिक वर्गांची प्राधान्यांबद्दल विचारून या विविध वर्गांना समजून घेण्याचा प्रयत्न करू .  

 समाजिक वर्ग

१. लोकसंख्या: 

लोकसंख्येतील सहभागींचा समाजिक वर्ग जाती, जात, लिंग, प्रदेश आणि आर्थिक स्थितीवर आधारित असू शकतो. भागधारकांचा हा वर्ग अनेकदा समाजाच्या विविध विभागांमध्ये विभागलेला असतो.

 २. आर्थिक वर्ग: 

आर्थिक वर्गांमध्ये व्यापार, उद्योग, कामगार, आणि गुंतवणूक उत्पन्न यांचा समावेश होते. या वर्गाचे भागधारक आमच्या कंपनीतील आर्थिक स्थितीच्या वेगवेगळ्या वर्गाचे असू शकतात, ज्यामध्ये उच्च वर्ग, मध्यम, आणि उच्च वर्गाचा समावेश असू शकतो. 

आर्थिक वर्ग 

१)व्यवसाय वर्ग: 

भागधारक आवश्यकतेनुसार अकरा व्यावसायिक क्रियाकलापांच्या 

व्यवसायांमध्ये गुंतवणूक करू शकतात. त्यांना आर्थिक वाढीची संधी देण्यासाठी आणि कंपनीच्या वाढीस मदत करण्यासाठी त्यांना विविध गुंतवणूक मिळू शकतात.  

 २)उद्योग:

 उद्योगातील शेअरधारक अकरा कंपनीच्या उत्पादन क्रियाकलापांच्या माध्यमातून निवेश करतात. त्यांना कंपनीच्या प्रगतीसाठी आवश्यक असलेल्या पुढारांनी मदत करायला हवी.

३) कर्मचारी: 

कार्यरत भागधारक हे अकरा कंपन्यांचे कर्मचारी आहेत, ज्यांना कंपनीच्या कर्मचाऱ्यांच्या फायद्यासाठी गुंतवणूकीचे पैसे मिळतात.

४) गुंतवणूकदार: 

गुंतवणूकदार श्रेणीकंपनीमध्ये गुंतवणूक करा आणि तुमचे पैसे वाढवण्यासाठी गुंतवणूक साधन मिळवा. त्यांना गुंतवणुकीमुळे कंपनीच्या भांडवल आणि स्थिरता मिळण्यास मदत झाली. भागीदार वर्गाचे भागधारक कंपनीला निर्णयांमध्ये योगदान देतात आणि सहभागी होतात. 

IPO मध्ये भाग घेणारे विविध शेअरधारक:

इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (IPO) मध्ये विविध भागधारकांचा भाग ही कंपनीने शेअर्स जनतेला विकण्याची एक महत्त्वाचा प्रक्रिया आहे. IPO मध्ये सहभागी होण्यासाठी विविध सहभागींना अखंड प्रक्रियेत प्रवेश करण्याची हा एक उत्तम मार्ग आहे. या प्रक्रियेत विविध भागधारकांचा समावेश असतो, ज्यातील सर्वोत्तम परिणाम सामान्य नागरिकांसाठी अधिक चांगले आणि अधिक संबंधित गुंतवणूक पर्यायांमध्ये होतात. 

१. वित्तीय संस्था आणि RBI 

वित्तीय संस्था आणि RBI या विरोधाभासी आणि वर्णनात्मक अभ्यास परदेशी बाजारपेठेत प्रवेश करणाऱ्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करण्याच्या क्षमतेच्या श्रेणीतील भागधारकांमध्ये सर्वात लोकप्रिय आहेत. या प्रकारचे भागधारक विविध आर्थिक घटकांमधील धोरणात्मक कौशल्य असलेले सर्वात शिक्षित आणि विश्वासार्ह आहेत. 

 २. किरकोळ गुंतवणूकदार 

IPO मधील सहभागींची एक विशेष श्रेणी किरकोळ गुंतवणूकदार आहेत. हा नियोक्ता विभाग स्वातंत्र्य आणि गुंतवणूक शोधत असलेल्या लोकांसह वाढत आहे. किरकोळ गुंतवणूकदारांना आयपीओमध्ये सहभागी होण्याचा अधिकार आहे आणि मोठ्या कंपन्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक करणारे बहुतेक गुंतवणूकदार हे सामान्य नागरिक आहे. 

३. कर्मचारी गुंतवणूकदार 

कर्मचारी गुंतवणूकदार हे असे कर्मचारी आहेत, जे कंपनीसाठी काम करतात आणि त्यांच्या कंपनीच्या वाढीमध्ये भाग घेऊ इच्छितात. कर्मचारी गुंतवणूकदारांना कंपनीमध्ये भाग घेण्याचा अधिकार हे आणि त्यांना तुमच्या कंपनीच्या आर्थिक आणि सामाजिक विकासात योगदान देण्यात स्वारस्य आहे.

 ४. वैधानिक गुंतवणूकदार 

वैधानिक गुंतवणूकदार असे लोक आहे. जे सरकारी योजना आणि गुंतवणूक संस्थांच्या भांडवलात गुंतवणूक करतात. याप्रकारच्या गुंतवणूकदारांकडे गुंतवणुकीच्या वर्तनाबद्दल महत्त्वाच्या माहिती गुंतवणूकदार योजना आहेत. त्यांना आर्थिक सुरक्षा हवी हे आणि गुंतवणुकीच्या अनेक फायद्यांची प्रशंसा करतात.

५. परस्परसंवादी गुंतवणूकदार 

परस्परसंवादी गुंतवणूकदार अशा व्यक्ती किंवा संस्थान आहेत ज्यांच्याकडे व्यावसायिक वस्तू आहेत ज्यांना भागधारक निर्णय घेण्याची अधिकार आहे. या प्रकारच्या गुंतवणूकदाराकडे कायदेशीर दंड आणि गुंतवणुकीच्या शक्यतांचे धोरण असते आणि त्यांना गुंतवणूक पर्यायांचे विश्वसनीय मूल्यांकन करण्यात मदत होते. 

६. संस्थागत गुंतवणूकदार 

संस्थागत गुंतवणूकदार मोठ्या कंपन्यांमध्ये शेअर्स धारण करतात आणि त्यांची धोरण त्यांच्या गुंतवणूक वैशिष्ट्यांवर आधारित असतात. ज्या शेअरहोल्डर्सकडे अधिक धोरणात्मक व्यवसाय आणि आर्थिक घटक आहेत ते गुंतवणूक करण्याची अधिक शक्यता असते.

७. आत्मविश्वासपूर्ण गुंतवणूकदार 

आत्मविश्वासपूर्ण गुंतवणूकदार हे अधिक विश्वासार्ह प्रकारचे गुंतवणूकदार आहेत आणि त्यांना सामाजिक आणि आर्थिक विकासात सहभागी व्हायचे आहे. या प्रकारचे गुंतवणूकदार त्यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी आणि गुंतवणुकीच्या नफ्याचे संरक्षण करण्यास उत्सुक असतात,

८. आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूकदार 

आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूकदार हे व्यक्ती किंवा संस्था आहेत. जे परदेशात गुंतवणूक करतात. त्यांना भागधारक होऊ द्या. हे लक्षात घेऊन ही रणनीती सध्याच्या ऑफरच्या वैशिष्ट्यांवर आणि अतिरिक्त गुंतवणुकीच्या स्थितीवर आधारित आहे. 

सारांश

IPO मध्ये शेअरहोल्डर वर्गीकरण खूप महत्वाचे आहे, बहुतेक लोक या प्रक्रियेमध्ये गुंतवणूक करतात. गुंतवणुकीसाठी भागधारकांचे वेगवेगळे वर्ग वाटप केले जातात, ज्यात वितरक, गुंतवणूकदार आणि भागीदारांचे वेगवेगळे वर्ग समाविष्टी असतात. हे तुम्हाला गुंतवणूक योजना आणि माहिती आधीच समजून घेण्यात मदत करू शकते. तसेच, गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुम्ही भागधारकांचे विविध वर्ग आणि त्यांची वैशिष्ट्ये समजून घेतली पाहिजेत. 

(हा ब्लॉग केवळ माहितीच्या उद्देशाने आहे आणि आर्थिक सल्ला मानला जाऊ नये. गुंतवणुकीचे कोणतेही निर्णय घेण्यापूर्वी कृपया पात्र आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या)